Hoe je reageert op stressvolle situaties, zegt veel over je eerdere opgedane ervaringen op dat gebied. Je reactie, of gedrag wordt sterk bepaald door je gevoelens en je gedachten erover. Je gedachten zijn hierbij als 1e aan zet. Zij zetten je gevoelens ‘aan’, die weer bepalen welke emoties je voelt. Jouw emoties bepalen weer wat jouw gedrag wordt.
Dus verander je gedachten, dan verander je je reactie, lijkt simpel toch?
Helaas ligt de oplossing iets dieper weggestopt ...
Veel van onze emotionele uitingen worden aangestuurd vanuit onze overlevingsstrategie die wij als kind hebben aangeleerd. Als baby of jong kind ben je namelijk totaal afhankelijk van je ouders/ verzorgers, om te kunnen overleven. Wanneer je hier fysiek of emotioneel in beschadigd bent geraakt, heb je jezelf (vaak onbewust) een manier, een overlevingsstrategie, aangeleerd om hiermee om te kunnen gaan om jezelf staande te houden.
(sculptuur 'LOVE' van Alexander Milov- Burning Man festival 2015)
"Tell me how you've been loved, and I will tell you how you give love today" - Esther Perel
Helaas werkt deze strategie ook door in je latere leven. Wanneer je als kind bijv. niet hebt kunnen vertrouwen op een ander, of niet geleerd hebt op een helpende, gezonde manier je (negatieve) gevoelens te uiten, zul je dit in je relatie ook niet makkelijk kunnen. Vooral in een liefdesrelatie komt deze het hardst naar boven, aangezien jouw partner (op je ouders na), emotioneel gezien het dichtstbij staat. Bij een dreigend conflict schiet je in je automatische overlevingsstrategie en reageert met aanvallen of verdedigen. Dit roept bij je partner veel spanning, onbegrip en verdriet op.
Ook je partner heeft in meer of mindere mate zijn/ haar eigen overlevingsmechanisme ontwikkelt. Je kunt dus bijna vooraf al voorspellen hoe jullie discussies keer op keer zullen verlopen. Wanneer je je hiervan niet bewust bent, kan dit erg veel verdriet en op lange termijn zelfs erg schadelijk zijn voor jullie verbinding en jullie relatie. Jullie kunnen elkaar keer op keer niet bereiken, zitten steeds in dezelfde 'dans' en voelen je allebei machteloos en eenzaam, terwijl je zo dicht bij elkaar staat (zie symboliek in het sculptuur 'Love').
Een veel gehoord praktijkvoorbeeld ter illustratie
Stel je eens voor: Jullie hebben een leuke, gezellige dag samen. Ineens krijgt je partner telefoon en moet direct weg, want er is iets (op het werk, in de familie enz). En weg is deze.
Daar zit je dan ineens, alleen. Er borrelt een onrustig gevoel omhoog in je buik. “hmm, nou lekker dit. Leuk is anders. Nou ja, ik weet dat mijn partner een verantwoordelijke baan/ een warme band met familie heeft enz.. Kan gebeuren, ik laat het maar even”... Je wacht af.
Na 1 uur stuur je een bericht. Geen reactie. Je voelt nog meer onrust en begint nu ook geïrriteerd te worden. Allerlei gedachten gaan door je hoofd. “Waarom reageert hij/zij niet? Wat vind ik hiervan? Vond hij/zij het eigenlijk wel écht leuk vandaag? Vind hij/ zij míj nog wel leuk genoeg? Gaat dit vaker gebeuren? Enz..
Er is 1,5 uur voorbij. Weer stuur je een bericht, nog geen reactie. Hij/zij is wel online geweest. Je wordt nu écht boos. “Zie je wel! Wat een hufter! Ik doe er helemaal niet toe, ik ben niet belangrijk voor mijn partner, ik kan niet op hem/ haar bouwen. Hij/ zij zou toch niet vreemdgaan? Maar ja, dit zegt toch genoeg?! Volgens mij had ik vanmiddag al iets gemerkt, maar toch genegeerd. Wat ben ik een sukkel, dat ik hier (weer) in ben getrapt! Hij/zij bekijkt het maar! Ik laat niet met me sollen enz... zo wil ik geen relatie!” enz enz…
Wanneer jouw partner dan na 2 uur thuiskomt en wil vertellen wat er gebeurt is, sta jij al bij de voordeur te schreeuwen. “Dat je überhaupt nog het lef hebt om thuis te komen! Blijf nu maar weg! En vertel die ander ook maar gelijk, dat je daar kunt blijven!" Je smijt de deur dicht en loopt ontredderd terug naar binnen.
Trillerig en helemaal in paniek ga je zitten. Je bent vreselijk boos, voelt je afgewezen, gekwetst en gebruikt. Als je wat langer zit, veranderd dit in intens verdriet en voel je een grote weggestopte bal van angst en eenzaamheid naar boven komen. Totaal verbaasd en teleurgesteld vraag je jezelf af: “Wat gebeurde er ineens met mij? Hoe kan het dat ik zó uit mijn plaat ga en me tegelijk zo slecht voel? We hebben het toch leuk samen?!”
Later komt (hopelijk) je inzicht. “Bah, het voelt net als vroeger thuis. Toen er ook niemand naar me omkeek. Toen mij veel beloftes werden gedaan die op het laatste moment werden verbroken. Toen mijn ouders vaak ruzie hadden, toen mijn vader/ moeder vreemdging enz.. Herken jij dit?
In dit voorbeeld lees je hoe de persoon geleid wordt door haar/ zijn overlevingsstrategie. Deze zit gevangen in de 'oude triggers', de heftige emoties uit de kindertijd. In deze situatie is een volwassen gesprek voeren over feiten zinloos. Hier is iets anders nodig om de situatie te veranderen.
Kun je leren om hier anders mee om te gaan?
JA, dat kan! Eerst is het verhelderend erachter te komen, waar je heftige reactie vandaan komt en wat maakt dat je voelt dat je erin gevangen zit. Ik leg je uit:
- Welk deel van jouw hersenen op dit gebied verantwoordelijk is,
- Waarom je nog steeds hetzelfde reageert als toen,
- Waarom het voelt dat je er (bijna) niet uit kunt ontsnappen.
Verder geef ik je een krachtige oefening, waarmee je kunt leren:
Hoe jij je emoties, en je reactie hierop, leert herkennen.
Hoe jij je emoties kunt geruststellen, en
Hoe je vervolgens een nieuwe, helpende emotie en reactie kunt beleven.
Eerst even wat uitleg over je meest gevoelige en oudste deel van je grote hersenen, de amygdalae.
De amygdalae; de emotionele informatieverwerker
Helemaal diep centraal gelegen in het centrum van je grote hersenen zit de amygdalae. Je kunt het vergelijken als 2 pitjes in het klokhuis van een appel. De amygdalae is verantwoordelijk voor het opslaan en interpreteren van emotionele informatie. Alles wat je zintuigen aanleveren wordt opgeslagen, beoordeeld en omgezet naar emoties. De amygdalae is het meest actief bij angst, agressie en seksueel gedrag.
Onze goede vriend maakt geen onderscheid tussen toen- en- nu
Wanneer jij als baby of jong kind schade hebt opgelopen in jouw emotionele geheugen, door bijv. veel onveiligheid, angst, agressie of teveel afwezigheid van liefdevolle aandacht, waardering en affectie, dan heeft de amygdalae deze situaties opgeslagen en beoordeeld als 'niet veilig'. In je verdere leven zal deze je blijven waarschuwen bij soortgelijke situaties. Je bent gevoeliger/ alerter geworden voor deze signalen, herkent deze veel sneller en ervaart ze ook heftiger. Ook wanneer je niet werkelijk in gevaar bent, zoals bij het kijken naar een film of in een discussie met een dierbare, zoals je partner. De amygdalae doet 'gewoon' zijn werk en zal jouw blijven waarschuwen bij soortgelijke situaties.
Dit maakt dat jij je ineens vreselijk of vaak 'aangevallen' voelt. Je bent in gevaar en er is onmiddellijk ingrijpen nodig, vechten of vluchten! Je reactie is vaak buitensporig heftig, blijft langer hangen en kan voor jou én je partner voelen alsof er geen contact meer mogelijk is. Je zit gevangen in je eigen emotie. Je ‘vuurt al af’ met een aanval of vertrek, nog voordat je het zelf goed in de gaten hebt. Het gaat zó snel, dat je voelt geen keuze te hebben en geen oplossing ziet hoe je dit kunt veranderen.
Wat je kunt doen, is als volgt:
Oefening: Eerst (h)erkennen – dan accepteren - dan veilig opnieuw beleven
Wat je wilt en gelukkig ook kúnt oefenen, is dat je deze reacties kunt gaan herkennen en loskoppelen van eerdere opgedane, negatieve emoties die jou belemmeren of overspoelen in je gedrag. Hoe?
1. Met krachtige oefeningen kun je ervaren hoe jouw emotionele geheugen is geprogrammeerd. Je leert je gevoelens en emoties herkennen en je bewust te worden van hun functie. Je gaat kijken naar jouw overlevingsgedrag in deze situaties.
2. De volgende stap is dat je je emoties in de huidige situatie probeert te herkennen. Wanneer ben je of werd je weer geraakt, oftewel ‘getriggerd?’ Wat is de onderliggende niet vervulde behoefte, wat heb je zo gemist?
Dit is even oefenen. In het begin zal het vaak achteraf zijn, maar gaandeweg zul je ze steeds sneller herkennen. Hierdoor zul je ook sneller kunnen reageren op het moment dat je erin komt.
3. Wanneer je gaat beseffen dat jouw heftige emotie niets met de huidige situatie te maken heeft, maar jou probeert te beschermen tegen die herinnering van die eerdere angstige, onveilige situatie, dan kun je deze zelfs leren accepteren.
4. Je laat de emotie toe, dit keer in een veilige situatie. Je voelt je angst, je benoemt het, geeft het verzet ertegen op en accepteert deze. Je leert er liefdevol naar te kijken. Je kunt ze zelfs bedanken voor hun taak en ze dan rustig laten afzakken, loskoppelen van de huidige situatie. Het gevecht is niet meer nodig. Je hoeft er niets mee. Je voelt ze, ziet ze en bent de waarnemer ervan, niet meer het slachtoffer.
5. Langzaam voel je jezelf (de amygdalae) meer en meer tot rust komen. Je emoties worden zachter. Ze zijn niet meer zo fel en komen niet mee zo vaak. Jij hebt geen bescherming meer van ze nodig. Jij blijft wel overeind staan nu. Je bent veilig en laat ze voorbij gaan, laat ze los. Er ontstaat nu ruimte om te voelen wat je ervoor in de plaats nodig hebt. Ruimte om nieuwe gevoelens toe te laten, mogelijkheden en oplossingen te zien én…. een andere reactie als gevolg.
En daar zijn dan ook weer mooie oefeningen voor ; )
Merk je dat je gevangen zit in je oude overlevingsstrategie?
Vraag om hulp bij dit onderzoek, je bent het waard!
Comments